نگاهی تطبیقی به نقش طبقۀ متوسط جدید در ایجاد انقلاب در مصر و عربستان

نوع مقاله: علمی ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه یاسوج،کهکیلویه و بویراحمد، ایران.

2 دانش آموخته ی مقطع کارشناسی ارشد رشته ی علوم سیاسی.

چکیده

با بررسی تحوّلات تاریخی و انقلاب‌ها و جنبش‌های اجتماعی در چند سدۀ اخیر، می‌توان گفت که طبقۀ متوسط جدید، تأثیرگذارترین نیروی اجتماعی محسوب شده و یکی از ویژگی‌های جوامع در حال نوسازی، ظهور و رشد این طبقۀ اجتماعی است. در میان طبقات مختلف از جمله فقیران، کارگران صنعتی و طبقات بالای اجتماعی، هیچ‌کدام انقلابی‌تر از طبقۀ متوسط جدید نیستند؛ این طبقه می‌تواند به عنوان رهبران فکری بر افکار سنتی غلبه و آنها را به یک تصمیم‌گیری منطقی رهنمون سازند. هدف از نگارش تحقیق حاضر، بررسی نقش طبقۀ متوسط جدید در ایجاد انقلاب در مصر و عربستان است که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی انجام خواهد گرفت. بر این اساس، سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که چرا طبقۀ متوسط جدید در انقلاب مصر توانست نقش مهمی را ایفاء کند، اما همین طبقه در حالی که از رشد مناسبی هم در عربستان برخوردار بوده، نتوانسته تا الان چنین حرکتی را فراروی حکومت بوجود آورد؟ در این راستا، فرضیۀ پژوهش این است که نوع ماهیّت و ساختار دولت، نحوۀ مواجهه دولت با مدرنیته و ساختار اجتماعی و فرآیندهای جهانی‌شدن، عوامل مؤثری در میزان انقلابی‌شدن طبقۀ متوسط جدید در عربستان و مصر داشته است. نتایج تحقیق نیز نشان از آن دارد که علل‌های‌ ساختاری‌ای چون استبداد و خودکامگی دولت، نظام پدرسالاری، دولت رانتیر، جامعۀ مدنی و آزادی بسیار ضعیف، وابستگی به دولت، احزاب سیاسی، بحران اقتصادی و بدهکاری، بیکاری و فقر، تحصیلات دانشگاهی بالا، آشنایی با تکنولوژی‌ها، اینترنت و رسانه‌های مدرن، تقش زنان، فرآیند فضای باز سیاسی و نوسازی و غیره، در میزان انقلابی‌شدن طبقۀ متوسط جدید مصر و عربستان نقش کلیدی داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A comparative look at the role of the new middle class in the revolution in Egypt and Saudi Arabia

نویسندگان [English]

  • Ali Mokhtari 1
  • Mahdi Mohammadi Azizabadi 2
  • Mohammad Hajipour 2
1 Assistant Professor of Political Science at the University of Yasouj, Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad, Iran
2 Graduate of a master's degree in political science discipline.
چکیده [English]

By analyzing historical developments and revolutions and social movements in the last few centuries, we can say that the new middle class, considered the most influential social force and a characteristic of being modernized societies, the emergence and growth of this social class. Among the various classes, including the poor, industrial workers and upper classes, cause the new middle class in a revolutionary way; this class can be thought leaders to overcome traditional thinking and lead them to make a rational decision-making. The purpose of this study is to investigate the role of the new middle class is creating a revolution in Egypt and Saudi-style cross will be carried out using the library and internet resources. Accordingly, the main question is why the new middle class could play an important role in the Egyptian revolution, but while growing well in Saudi Arabia had also failed to bring the government imposes in such movement? In this regard, the research hypothesis is that the nature and type of government structure, social structure and how the face of modernity and globalization processes, factors affecting the rate is revolutionizing new middle class in Saudi Arabia and Egypt. The results also show that the structural basis because the government authoritarianism, patriarchy, reinter state, civil society and freedom of weak, dependent on the government, political parties, economic and debt crisis, unemployment and poverty, high academic education, Dating with the technology, the internet and modern media, role of women, the process of political liberalization and modernization, etc., in the new middle class in revolutionizing Egypt and Saudi Arabia have had a key role.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Revolution
  • The new middle class
  • Egypt
  • Saudi Arabia

مراجع

منابع فارسی

- آقایی، داوود (1368)، سیاست و حکومت در عربستان سعودی، تهران: نشر کتاب سیاسی.

- آلترمن، جان. بی (1380)، «انقلاب اطلاعاتی در خاورمیانه»، ترجمه بهزاد شاهنده، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره 25، صص 62-80.

- ابراهیم، سعدالدین (1390)، بیداری اسلامی (دلایل و ریشه‌ها)، تهران: موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.

- احتشامی، انوشیروان (1381)، « بنیادگرایی اسلامی و اسلام سیاسی»، ترجمه: محسن اسلامی، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 18.

- ادیبی، حسین (1358)، طبقه متوسط جدید در ایران، تهران: انتشارات جامعه.

- اردکانی خلیلی، محمدعلی و سعید معیدفر و علی ساعی (1392)، «جهانی­شدن و تأثیر آن بر هویت قومی و ملی؛ مطالعه کردهای سنندج»، مسائل اجتماعی ایران، سال 4، شماره 7، صص 91-112.

- ازغندی، علیرضا (1385)، درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران، تهران: نشر قومس.

- اسپوزیتو، جان و مهران کامروا و جان واتربوری (1391)، جامعه مدنی و دموکراسی در خاورمیانه، ترجمه محمد تقی دلفروز، تهران: انتشارات فرهنگ جاوید.  

- اشرف، احمد و علی بنوعزیزی (1370)، طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران، ترجمه سهیلا ترابی­فارسانی، تهران: انتشارات نیلوفر.

- افشارکُهن، جواد و برومندشرفی، (1391)، «انقلاب اسلامی ایران، جهانی­شدن و جنبش سیاسی نوین در مصر»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال 2، شماره 5، صص 25-48.

- امینی،کریم (1388)، « تأثیر روند دولت - ملت‌سازی بر ثبات سیاسی و سیاست خارجی عربستان سعودی»، فصلنامه سیاست دفاعی، شماره 68، صص 155-176.

- برزگر، ابراهیم (1374)، «تحوّلات سیاسی- اجتماعی در عربستان سعودی»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال 9، شماره1، صص 128-146.

- بشیریه، حسین (1374)، جامعه‌شناسی سیاسی، نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، تهران: نشر نی.

- حاجی­پور، محمّد (1394)،«بررسی نگرش شهروندان به جهانی­شدن فرهنگی و فنّاوری­های اطلاعاتی- ارتباطی و ارزیابی آنها از عملکرد حکمرانان شهری؛ مطالعه موردی کلان­شهر تهران»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته علوم سیاسی، دانشگاه یاسوج.

- حاجی­ناصری، سعید و ابراهیم اسدی­حقیقی (1391)، «واکاوی نقش طبقه متوسط جدید در جنبش اجتماعی مصر»، فصلنامه روابط خارجی، سال 4، شماره 4، صص 197-234.

- دهشیار، حسین (1385)، «مثلّث بقای دولت در عربستان سعودی؛ آمریکا، مذهب و نفت»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال 13، شماره 4، صص 7-40.

- رضوانی­فر، اسماعیل (1392)، «چالش­های سیاسی- اجتماعی عربستان در پرتو بیداری اسلامی»، فصلنامه پژوهش­های منطقه­ای، شماره 1، صص 126-168.

- زیرک، معصومه (1387)،«تحلیل پیامدها و دستاوردهای تجاری جهانی­شدن، منطقه­گرایی و الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی»، ماهنامه بررسی مسایل و سیاست‌های اقتصادی، شماره‌های ۸۳ و ۸۴.

- سردارنیا، خلیل‌الله (1389)، «طبقه متوسط جدید و چالش‌های سیاسی حکومت سعودی»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال 17، شماره 3، صص 73-96.

- سردارنیا، خلیل­الله (1390)، «تحلیل ساختاری و کنش­گرا بر چرایی تثبیت حکومت اقتدارگرا در مصر از دهه 1980 تا ژانویه 2011م»، فصلنامه روابط خارجی، سال 3، شماره 2.

- سمیعی اصفهانی، علیرضا و سجاد میرالی (1394)، «غیر جنبش‌های اجتماعی؛ الگوی نظری برای تبیین کنش انقلابی مردم مصر»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال چهارم، شماره 14، صص 71-49.

- شرابی، هشام (1380)، «کندوکاوی در مفهوم واقعیّت پدرسالاری جدید»، ترجمه احمد موثّقی، فصلنامه راهبرد، شماره 19، صص 187-197.

- شرابی، هشام (1379)، «پدرسالاری و مدرنیته»، ترجمه احمد موثّقی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره50، صص 225-238.

- شیرازی، حبیب­الله و مینا رسولی (1390)، «کالبدشکافی جنبش مصر»، فصلنامه دانشنامه، دوره 4، شماره 2، صص 81-93.

- صالحی، سیّدجواد و عبّاس فرح­بخش و ایوب فرج­زاده (1391)، «طبقه متوسط جدید و چالش‌های سیاسی حکومت مصر از دهه 1980 تا 2011م»، فصلنامه مطالعات جهان اسلام، سال 1، شماره 1، صص 125-146.  

- طبرسا، نقی (1380)، «بررسی پدیده اینترنت در خلیج فارس»، مجله علوم سیاسی، شماره 13، صص 247-252.

- عطایی، فرهاد و محمّد منصوری­مقدّم (1392)، «تبارشناسی سیاست خارجی عربستان سعودی؛ راهبردی واقع­گرایانه بر بستری هویتی»، فصلنامه روابط خارجی، سال 5، شماره 1، صص 133-168.

- فوکویاما، فرانسیس (1386)، آمریکا بر سر تقاطع، دموکراسی، قدرت و جریان نئو­محافظه‌کاری، ترجمه مجتبی امیری، تهران: نشر نی.

- کوچک­شوشتری، هوشنگ (1378)، «موج سوم؛ گسترش کانال‌های ماهواره‏ای در کشورهای عربی»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره 18، صص 157-163.

- متقّی، افشین (1394)، «واکاوی زمینه­های ناسازواری در روابط ایران و عربستان بر پایه نظریه سازه­انگاری»، فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست، سال 3، شماره 12، صص 141-161.

- مسعودنیا، حسین و ندا سعیدی­حیزانی (1391)، «بررسی عوامل سقوط رژیم حُسنی مبارک و چشم­انداز تحوّلات کشور مصر»، فصلنامه دانش سیاسی، سال 8، شمارة 1، صص 163-194.

- نادری، عباس (1388)، «بررسی جامعه­شناختی نظام سیاسی عربستان سعودی»، فصلنامه سیاست خارجی، شماره 89، صص 803-818.

- هانتینگتون، ساموئل (1370)، سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر علم.

- هزارجریبی، جعفر و رضا صفری­شالی (1389)، «بررسی نظری در شناخت طبقه متوسط­(با تأکید بر طبقه متوسط جدید ایران)»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 50، صص 63-90.

هنرجو، محمّدعلی (1394)، «بررسی رفتار انتخاباتی شهروندان یاسوج در انتخابات نهم مجلس و عوامل مؤثّر بر آن»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته علوم سیاسی، دانشگاه یاسوج.

- یمانی، مای (1378)، «اسلام و مدرنیته؛ روحیّات نسل جدید در عربستان سعودی»، فصلنامه سیاست خارجی، ترجمه شهرام ترابی، شماره 49، صص 165-173.

منابع لاتین

- Allison, Graham (2010), US National Interests: AReport from The Commission onAmerica’s National Interests, Harvard University: JHU/APL Rethinking Seminar Series.

 -Andrzej Kapiszewski, “Saudia Arabia: SStepstoward Democratization or Authoritarianism,” Journal of Asian & African Studies, Vol. 9, No. 3.

- Bayat, Asef, (2010), Life as Politics: How ordinary people change the Middle East. Amsterdam: Amsterdam University Press.

- Berger, Robert (2011), “Israel Fears Unrest in Egypt Could Jeopardize Peace Treuty”, in www.Latimes.com.

- Blaydes, L. (2011), “One Man, One Vote, One Time? A Model of Democratization in the Middle East” Journal of Theoretical Politics, Vol. 24, No. 1.

- Cordesman, Anthony H, (2002), “Saudi Arabia Enters the 21’ Century: Opposition & Extremism”, Center for Strategic & international Studies, Washington.

- Eltantawi, W. (2011), Social Media in the Egyptian Revolution, International Journal of Communication, Vol. 13, No. 2, Pp. 57-69.

- Eugene B. Gallagher’ and C. Maureen Searle, (1985), “Health Services and the Political Culture of Saudi Arabia” ‘Department of Behavioral Science, University of Kentucky ‘American Association for the Advancement of Science, Washington, Pp. 251-262.

- Farsoun,”oil (2002), “state and social stracture in the Middle East”, Cambridge: Cambridge University Press.

- Hamilton, Alec (2011, January 27), “From Tunisia to Egypt: Protests for Democracy in the Arab World”, Thursday, in http://www.wnyc.org/articles/itsfree.

- Huntington, S.p. (1968), “Political order inchanging societies”, NewHaven. CT: Yale University Press.

- Jahner, Ariel (2012), “Saudi Arabia and Iran: The Struggle for Power and Influence in the Gulf”, International Affairs Review, Vol. 27, No. 3.

- Samiee Esfahani, A. & Hajipour, M. (2014). Investigating the Challenges and opportunities of Iranians’ National Identity in the Age of Globalization, European Online Journal of Natural and Social Sciences, Vol. 2, No. 3, Pp. 1923-1930.

- Tarik, Osman. (2010), Egypt on the Brink from Nasser to Mubarak, Oxford University Press.

- Terrill, Andrew (2011), “The Saudi-Ianian Rivalryand the Future of Midle East Security”, Strategic Studies Institute (SSI), USA.

- Waterbury, Jerard (1994), “Anarchy is what States make of It: The Social Construction of Power Politics”, International Organization, Vol. 46, No. 2.

            

مطالعات بیداری اسلامی

دوره 4، شماره 7
بهار و تابستان 1394
صفحه 139-171

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار