نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار تاریخ و تمدن ملل اسلامی، گروه تاریخ و تمدن اسلامی، پژوهشکده الهیات و معارف اسلامی، پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق علیه، قم، ایران
چکیده
از اواخر سده هجده میلادی جنبشهای اصلاح‌طلبی در منطقه غرب افریقا رونق گرفت. قیام شیخ عثمان بن فودی(عثمان دان فودیو) در سرزمین هوسا یکی از مهم‌‌ترین جنبشهای جهادی در غرب افریقا محسوب می‌شود که جرقه بیداری اسلامی را در این منطقه برافروخت. چرایی و چگونگی این جنبش مسئله این پژوهش است. (مسئله) سؤال اصلی نوشتار حاضر این است که جنبش عثمان بن فودی چگونه شکل گرفت و چه نتایجی دربرداشت؟ (سؤال) روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و روش گردآوری داده‌ها اسنادی و کتابخانه‌ای است. (روش) یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد شیخ عثمان با مشاهده فساد دینی، اخلاقی و سیاسی در جامعه و دستگاه حاکمه امرای هوسا، بر مبنای وجوب جهاد برای حفظ اسلام، در پی اصلاح این وضعیت برآمد. وی در مرحله اول با دعوت به اسلام به تبلیغ وسیع تعالیم دینی پرداخت و در مرحله دوم علیه حاکمان ستمگر منطقه اعلان جهاد کرد و با پیروزی بر امرای هوسا توانست خلافت اسلامی سوکوتو را تشکیل دهد. انگیزه و هدف اصلی قیام بن فودی تجدید حیات اسلامی در جامعه و بازگشت به اسلام اصیل و ناب بود. جنبش بن فودی باعث عمق نفوذ اسلام در منطقه غرب افریقا شد و جنبشهای اصلاحی دیگری با الگوپذیری از قیام شیخ عثمان در منطقه شکل گرفت. (یافته‌ها)
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Studying the movement of Sheikh Uthman Bin Fudi and his Jihadi thoughts
نویسنده [English]
- Habib Zamani Mahjoub
Assistant Professor of History and Civilization of Islamic Nations, Department of History and Islamic Civilization, Institute of Theology and Islamic Studies, Research Institute of Islamic Sciences of Imam Sadiq (peace be upon him), Qom, Iran
چکیده [English]
From the end of the eighteenth century, reform movements flourished in the West African region. The uprising of Sheikh Othman bin Fodider in the Hausa land is considered one of the most important jihadist movements in West Africa that ignited the spark of Islamic awakening in this region. Why and how this movement is the problem of this research. The main question of the present article is how the Osman Bin Fudi movement was formed and what results did it get? The research method is descriptive-analytical. The findings of the research show that Sheikh Othman, observing the religious, moral and political corruption in the society and the ruling system of the Hausa princes, sought to correct this situation based on the obligation of Jihad to preserve Islam. In the first stage, he spread religious teachings by calling to Islam, and in the second stage, he declared jihad against the oppressive rulers of the region, and by winning over the Hausa rulers, he was able to form the Islamic Caliphate of Sokoto. The goal of Bin Fudi's uprising was to revive Islamic life in the society and return to authentic Islam. The Ben Fudi movement deepened the influence of Islam in the West African region, and other reform movements were formed in the region following the example of this uprising.
کلیدواژه‌ها [English]
- Jihad
- Islam
- movement. Usman bin Fudi
- Hausa
- ابراهیم، عبدالرزاق عبدالله؛ شوقی، الجمل (1998). دراسات فی تاریخ غرب اقریقیا الحدیث و المعاصر. القاهره: بی نا.
- احمد، محمد لواء‌الدین (2009). الاسلام فی نیجریا و دَور الشیخ عثمان بن فودی فی ترسیخه. بیروت: دارالکتب العلمیه.
- ادبی فیروزجائی، رضا؛ زمانی محجوب، حبیب (1398). شیعیان نیجریه. قم: زمزم هدایت.
- ادریسی، ابوعبداله شریف (1391). صفه المغرب و ارض السودان و مصر و الاندلس. ترجمه حسین قرچانلو، تهران: پژِوهشکده تاریخ اسلام.
- الإلوری، آدم عبدالله (2014). الاسلام فی نیجریه و الشیخ عثمان بن فودیو الفولانی. تقدیم عبدالحفیظ أولادوسو، الإ سکندریة : مکتبة الإسکندریة .
- ایپکچی، محمدحسین (1389). بررسی نظریه‌های جنبشهای اسلامی در آفریقا (مطالعه موردی: نیجریه). دوفصلنامه مطالعات آفریقا ، بهار و تابستان ، ش 21، صفحه115-150.
- باسورث، کلیفورد ادموند (1371). سلسله های اسلامی. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- برایما باری، عثمان (2000). جذور الحضارة الاسلامیة فی الغرب الافریقی. قاهره: دار الامین.
- بلو، محمد (1964). انفاق المیسور فی تاریخ بلاد التکرور. قاهره: وزاره الاوقاف.
- بن فودی، الشیخ عثمان (1977م). کتاب بیان وجوب الهجرة علی العباد و بیان وجوب نصب الامام و اقامة الجهاد. تحقیق فتحی حسن المصری، خرطوم: دار جامعه الخرطوم للنشر.
- بن فودی، عبدالله بن محمد (1408ق/ 1998م). ضیاء السیاسات و فتاوی النوازل. تحقیق احمد محمد کانی، قاهره: الزهراء للاعلام العربی.
- بن فودی، عثمان (2017). مِرْآةُ اَلطُّلاَّبِ فِی مُسْتَنِدِ الْأبْوَابَ لدِینِ للهِ اَلْوَهَّابِ. تصحیح ابوالفا عمر محمد شریف بن فرید شریف بروکس، سَنکرو.
- جنید، مصباح الدین (1982). الشیخ عثمان بن فودی الفولانی و عقیدته علی ضوء الکتاب و السنة. مکه: دانشگاه ام القری.
- شرفی، عبدالمجید؛ ناصری، عبدالله (1396). اسلام: وحدت مبانی، کثرت ظهور(فصل هایی از جامعه شناسی تاریخی و فرهنگ اسلام). تهران: نگاه معاصر.
- شقرون، محمد (2007م). الاسلام الأسود. بیروت: دارالطلیعه.
- عطیه، عومار (2016). الشّیخ عثمان بن فودی وحرکته الإصلاحیة جذورها وتأثیراتها على غرب افریقیا(1168-1233م/1754-1817م). الجزایر: جامعة غردایة.
- علی باری، محمد فاضل؛ کربدیه، سعید ابراهیم (2017). المسلمون فی غرب اقریقیا تاریخ و حضارة. بیروت: دار الکتب العلمیة.
- قاسمی، بهزاد؛ غلامی، روح الله (1399). مطالعه تطبیقی اندیشه و آرای امام خمینی(ره) و سید قطب درباره اسلام سیاسی. فصلنامه علمی مطالعات بیداری اسلامی، دوره 9، شماره 1- شماره پیاپی 17، صفحه 311-334.
- لاپیدوس، ایرا م. (1381). تاریخ جوامع اسلامی. ترجمه علی بختیاری زاده، تهران: اطلاعات.
- الماحی، عبدالرحمن عمر (1999م). الدعوة الإسلامیة فی إفریقیا الواقع والمستقبل. الشارقه: دائره الثقافه و الإعلام.
- محمودی، اعظم (1398). بررسی جنبش های بیداری اسلامی با رویکرد آسیب شناسانه. فصلنامه علمی مطالعات بیداری اسلامی، دوره 8، شماره 2- شماره پیاپی 16، صفحه 113-135.
- مرادپور دهنوی، امیرحسین (1399). درآمدی بر مراحل بیداری اسلامی در جهان اسلام. فصلنامه علمی مطالعات بیداری اسلامی، دوره 9، شماره 2- شماره پیاپی 18، صفحه 85-111.
- مزروعی، محمدحسن (1366). «اسلام در نیجریه»، ماهنامه کیهان فرهنگی، ش 37، فروردین، صفحه 17-21.
- مونس، حسین (1382). اطلس تاریخ اسلام، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
- میرزائی، نجف‌علی (1418ق/ 1998 م). من مؤلفات الشیخ عثمان بن فودی(مؤسس الدولة الصکیتة الاسلامیة فی غرب إفریقیا)، کانو: مؤسسه دارالثقلین الثقافیه.
- هیسکت، مروین (1369). گسترش اسلام در غرب آفریقا. ترجمه احمد نمایی و محمدتقی اکبری، مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی.
- یعقوب، علی (2019). الشیخ عثمان بن فودی و منهجه فی التربیة الروحیة لأتباعه، مجله العلماء الأفارقة، السنة الأولى - شهر صفر 1441 ه الموافق لشهر أکتوبر 2019 م -العدد الأول (جهود العلماء الأفارقة فی خدمت الثوابت الدینیة المشرکة)، صفحه182-195.
- Abdullahi, yusuf. (2016). “reflection on the intellectual legacy of the sokoto jihad”, World Scientific News, 32, p 95-105.
- Abdussalam, Ibrahim Khaleel. (2016).” War and Diplomacy in 19th Century West Africa: Analyzing the Sokoto Jihad from the Perspective of iplomacy”, International Journal of Humanities and Social Science, Vol. 6, No. 6; June, P 41-48.
- Aremu, Johnson Olaosebikan. (2011).” The Fulani Jihad and its Implication for National Integration and Development in Nigeria”, African Research Review, Vol. 5 (5), Serial No. 22, October, p1-12.
- Audu ,muhammed Suleiman and Osuala, uzoma Samuel .(2014). “Historicising the views of scholars on the origin of the jihad of shehu uthman dan fodio”, Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 3 (6), P 417-430.
- Boyd, jean. & Mack, Beverly. (2013). educating Muslim women the west African legacy of nana asmau, 1793_1864, Kube Publishing Ltd.
- Ibn fuduye, uthman. (2000). Siraaj ikhwaan, Translate Muhammad shareef bin farid, Sankore (Institute of Islamic - African Studies International) .
- Last, D. M. (2000), ” UTHMAN B. FUDI”, The Encyclopadia of Islam, v X , New edithion, Leiden, Brill.
- Loimeier, Roman. (1977). Islamic Reform and Political Change in Northern Nigeria, Evanston, Northwestern University Press.
- Mazrui, Ali. (1986). The Africans; A Teriple Heritage, Little Brown.
- Nmah, patrich enoch and amanambu, uchena ebony. (2017). “a critical analysis of the effect of the 1804 usman dan fodio’s jihad on inter- group relations in the contemporary Nigerian state”, International Journal of Religion & Human Relations,Vol. 9 ,No 1 ,June.
- Philips, john Edward. (2017). “causes of the jihad of usman dan fodio: a historiographical review’’, hirosaki university, Vol.36,P 18-58.
- Tall, Hadja. (2006). “Al Hajj Umar Tall: The Biography of a Controversial Leader”, Ufahamu: A Journal of African Studies, 32(1-2), p. 73-90.
- Trimingham, J. Spencer. (2009(. History of Islam in West Africa, London, Cambridge University Press.
)