نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری،گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 گروه معماری، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

هنر معاصر بی‌آنکه در پی بینش معنوی و اصالت معنا باشد، زیبایی حقیقی را در حد هیجانی کاذب که از طریق بازی‌های فرمی و فرم‌سازی‌های متنوع پدید آمده، تنزل داده است. به همین سبب توجه ویژۀ هنرمندان مسلمان و متعهد به ارزش‌های اخلاقی و معنوی جهت آفرینش هنر متعالی امری ضروری و مهم تلقی می‌گردد. بازتعریف و معنایابی ارزش‌ها در متون کلامی در مسیر خلق هنر با منطق معنایابی وحدانی نیازمند توجه به «سیر نزولی اسماء الله»، «رابطه صورت و معنا در اثر هنری» و «حقیقت حُسن و زیبایی» می‌باشد تا بتواند تفکر هنر اسلامی را به خلق هنر متعالی منجر سازد (مسئله). پژوهش حاضر از نوع کیفی و با رویکرد تحلیل محتوا و بهره‌گیری از ابزار کتابخانه‌ای به مطالعه و بررسی متون فلسفی، عرفانی و ادبی در هنر اسلامی جهت یافتن گزاره‌های مشترک توحیدی منطبق با موضوع تحقیق فعالیت دارد (روش). معمار و هنرمند اسلامی در تفکر وابسته به زیبایی‌شناختی دینی، زمینه‌های کمال و شناخت خود را از مفاهیم هستی در خلاقیتی مبتنی بر شهود متأثر از خلق الهی نمایان ساخته و این فرآیند را در پیوستگی فرم و محتوا در قالب‌های متنوع هنر و معماری در راستای نمایش اصل وحدت الهی که معنای مسلم کلمه توحید است، در اصولی همچون مرکزیت، نور، تعامل با طبیعت، هندسه، تعادل، محرمیت و طرحی رازآلود نمایان می‌سازد(یافته).

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

How are the Works of Art and Architecture in the Islamic-Iranian Civilization Influenced by the Sublime Art and Wisdom

نویسندگان [English]

  • Mahdi Baniasadi Baghmirani 1
  • Ali Asgari 2

1 Ph.D. Student, Department of Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

2 Department of Architecture, Shahr-e-Qods Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Contemporary art is indifferent to the spiritual vision and originality of the work and prefers the false emotions derived from form building over the beauty of truth. This decline can help to create more sublime works, with the Islamic artists paying attention to spiritual values. This redefinition of the importance and finding their meaning in the Wahdani. texts requires paying attention to the three issues of the “revelation course of the Divine Names,” “the relationship between the form and the meaning,” and “the truth of beauty” so that it can lead the Islamic art thought toward the creation of the sublime art. The present study is qualitative with a content analysis approach that uses the library method to study and investigate the philosophical, mystical, and literary texts in Islamic art to find common monotheistic propositions related to the subject of the study. In aesthetic and religious thought, Islamic artists consider creativity based on the perfection of the Almighty God and the concepts of existence. This creativity depends on the Divine creation, and the artist depicts the meaning of the Divine image. The mentioned process, in its continuity of work and content, takes place in various artistic forms to represent the principle of unity with some principles such as centrality, light, interaction with nature, geometry, equilibrium, privacy, and a mysterious design.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sublime art
  • divine architecture
  • the truth of beauty
  • Islamic mysticism
  1. قرآن کریم.
  2. ابراهیمی دینانی، غلامحسین(1381). اسماء و صفات حق. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  3. اردلان، نادر، بختیار، لاله(1380). حس وحدت، سنت عرفانی در معماری ایرانی. ترجمه: حمید شاهرخ. اصفهان: نشر خاک.
  4. استراوس، انسلم، جولیت، کربین(1395). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای. ترجمه ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
  5. اکبری، امیر، فتاحی معصوم، آمنه سادات(1398). بازشناسی پدیداری اندیشه‎‌های عرفانی در معماری مسجد گوهرشاد مشهد. عرفان اسلامی، 15(59)، 417-437. 
  6. آشتیانی، سید جلال‌الدین(1344). شرح مقدمه‌ی قیصری. مشهد: انتشارات باستان.
  7. آیوازیان، سیمون(1376). حفظ ارزش‌های معماری سنتی در معماری معاصر ایران. هنرهای زیبا، 1 (2): 43-51.
  8. بلخاری قهی، حسن(1384). مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی، دفتر اول و دوم: وحدت وجود و وحدت شهود، کیمیای خیال. چاپ اول. تهران: انتشارات سوره مهر.
  9. بنی نجاریان، راشین، حیدری نوری، رضا(1398). مصادیق زیبایی‌شناسی در عرفان عطار و مولوی. فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی, 13(52)، 143-163.
  10. بورکهارت، تیتوس(1369). هنر مقدس. ترجمه: جلال ستاری. تهران: انتشارات سروش.
  11. بیچرانلو حسن، عبدالله(1390). تببین مفهوم عدالت زبانی با رویکرد قرآنی به‌منظور طراحی خط‌مشی گذاری سیمای جمهوری اسلامی، رساله دکتری مدیریت، تهران: دانشگاه تهران. 
  12. پازوکی، شهرام(1384). حکمت هنر و زیبایی در اسلام. تهران: فرهنگستان هنر.
  13. پرتوی، پروین(1387). پدیدارشناسی مکان. تهران: فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
  14. حجت، عیسی(1384). هویت انسان‌ساز، انسان هویت پرداز (تأملی در رابطه هویت و معماری). هنرهای زیبا. 1 (24): 55-62.
  15. حسینی سه ده، سید مجتبی(1383). طبقه‌بندی نیازهای انسانی در دیدگاه روانشناسی و اسلام. حدیث زندگی. 4 (17): 18-20.
  16. حلبی، علی‌اصغر(1377). مبانی عرفان و احوال عارفان. چاپ دوم. تهران: انتشارات اساطیر.
  17. خالندی، انور، شافعی، کیوان، قادرنژاد، مهدی(1397). بررسی معرفت‌شناختی هنر و زیبایی‌شناسی اسلامی بر اساس قرآن و سنت. قرآن و علم، 12(23)، 47-66.
  18. دیبا، داراب(1378). الهام و برداشت از مفاهیم بنیادی معماری ایران. فصلنامه معماری و فرهنگ. 1 (1).
  19. رجائی بخارائی، احمدعلی(1368). فرهنگ اشعار حافظ. چاپ پنجم. تهران: انتشارات محمدعلی علمی.
  20. رمضانی، علی(1384). کارکرد دین در پاسخگویی به نیازهای انسان. حدیث زندگی. 4 (17): 30-33.
  21. رهنما، آذر(1394). تأملی در مفهوم هنر زیبایی در اندیشه دینی و عرفان اسلامی. دومین کنگره بین‌المللی تفکر و پژوهش دینی.
  22. زرین‌کوب، عبدالحسین(1384). کارنامه اسلام. چاپ دهم. تهران: انتشارات امیرکبیر. 
  23. سیستانی، محمد‌علی، شاهچراغی، آزاده، ماجدی، حمید(1401). واکاوی جایگاه ادراک و تجلّی در رویکردهای دوگانه به زیبایی‌شناسی با تأکید بر مفهوم زیبایی در عرفان اسلامی. عرفان اسلامی، 18(71)، 205-230.
  24. سیفیان، محمدکاظم(1374). قالب و محتوا در معماری اسلامی. نشریه هنرهای زیبا. 1 (1): 58-60. 
  25. سیفیان، محمدکاظم، محمودی، محمدرضا(1386). محرمیت در معماری سنتی ایران. هویت شهر. 1 (1): 3-14.
  26. صارمی، حمیدرضا، تقی نژاد، کاظم، پیری، سیما(1395). تجلی اصل وحدت در کثرت در مرکز محله شهر اسلامی (مطالعه موردی: میدان گاه عباسعلی شهر گرگان)، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 7 (26)، 21-29.
  27. طباطبائی، سید محمدحسین(1363). تفسیر المیزان. ترجمه: استاد سید محمدباقر موسوی همدانی. جلد 3 و 15. بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی با همکاری مرکز نشر فرهنگی رجاء و مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
  28. طوفان، سحر(1385). بازشناسی نقش آب در حیاط خانه‌های سنتی ایران. باغ نظر، 3 (6): 72-81.
  29. طهوری، نیره(1391). ملکوت آیینه‌ها، مجموعه مقالات در حکمت اسلامی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگ.
  30. عسگری، علی(1391). مدرسه معماری در منطقه کویری با رویکرد طراحی ایرانی پایدار، استاد راهنما: امیرسعید محمودی، دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران. 
  31. فراست خواه، مقصود(1373). حروف مقطعه و نماد اندیشی دینی. فصلنامه قرآن‌پژوهی بینات، 1 (2): 52-58.
  32. فیض کاشانی، ملامحسن(1390). کلمات مکنونه. تصحیح و تعلیق: علی علیزاده. قم: آیت اشراق.
  33. کاپلستون، فردریک چارلز(1393). تاریخ فلسفه از فیشته تا نیچه، ترجمه: داریوش آشوری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.  
  34. کبیر، یحیی(1385). وحدت هستی از منظر حکمت و عرفان برتر. فلسفه دین، 2 (1): 51-71. 
  35. گوهرین، سید صادق(1388). شرح اصطلاحات تصوف. جلد اول. چاپ اول. انتشارات زوّار. 
  36. مددپور، محمد(1386). در باب ظهور و افول هنر اسلامی (عرفان هندسی). روزنامه ایران. بخش فرهنگ و اندیشه. سال چهاردهم. شماره 3862.
  37. مصطفوی، حسن(1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. واژه‌شناسی قرآن کریم. تهران. بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  38. مطهری، مرتضی(1359). تماشاگه راز. قم: انتشارات صدرا.
  39. مطهری، مرتضی(1361). عدل الهی. قم: انتشارات اسلامی قم.
  40. منتظرالقائم، اصغر، حافظ فرقان، زهرا(1396). تبیین معانی نمادین عناصر معماری اسلامی عصر صفوی: آثار میدان نقش‌جهان اصفهان. تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  41. مهدوی‌نژاد، غلامحسین(1399). رویکردی جامعه‌شناختی به رسالت هنرمند متعهد؛ نمونه مطالعاتی: نقاشی‌های نهضت بیداری اسلامی. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 12(2)، 200-220.
  42. مهدوی نژاد، محمدجواد(1383). حکمت معماری اسلامی جستجو در ژرف‌ساخت‌های معنوی معماری اسلامی ایران. هنرهای زیبا، 1 (19): 57-66.
  43. نایبی، فرشته(1381). حیات در حیاط: حیاط در خانه‌های سنتی ایران (اصفهان، کاشان و تهران). انتشارات نزهت.
  44. نصر، سید حسین(1379). انسان طبیعت. ترجمه: عبدالرحیم گواهی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.  
  45. نقی زاده، محمد(1381). تأثیر معماری و شهر بر ارزش‌های فرهنگی، هنرهای زیبا، 11 (11)، 62-76.
  46. نقی زاده، محمد(1382). نیاز انسان امروز به هنر دینی. هنر دینی، شماره 5 (15): 57-74.
  47. نقی زاده، محمد(1384). مبانی هنر دینی در فرهنگ اسلامی. جلد اول(مبانی و نظام فکری). چاپ اول. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  48. نقی زاده، محمد(1385). معماری و شهرسازی اسلامی (م‍ب‍ان‍ی ‌ن‍ظری‌). به کوشش سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان اصفهان و با همکاری واحد علوم و تحقیقات دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی. اص‍ف‍ه‍ان‌: انتشارات راه‍ی‍ان‌.
  49. نقی زاده، محمد، درودیان، مریم(1387). تبیین مفهوم گذار در مبانی هویت تمدن ایرانی. هویت شهر. 2 (3): 73-84.
  50. نوایی، کامبیز، حاجی قاسمی، کامبیز(1388). خشت و خیال (شرح معماری اسلامی ایران). تهران: انتشارات سروش.
  51. نوربرگ شولتز. کریستیان(1388). روح مکان. ترجمه: محمدرضا شیرازی. تهران: انتشارات رخداد نو.
  52. یثربی، سید علی‌محمد(1388). احد، توحید و موحد. فلسفه دین. 6 (4): 159-172.
  53. یوسف ثانی، سید محمود، قاسمی، سارا(1395). بررسی تحلیلی رابطه حسن و عشق در اندیشه عرفانی امام خمینی(ره). پژوهشنامه متین، 19(77)، 137-163.
  54. Antoni, Carlo(1972). L'esistenzialismo DI M. Heidegger. Napoli: Guida Editori.
  55. Hegel,G. W. F(1975). Awsthetics Lectures on Fine Art. Translation by Knox T.M. Oxford: Clarendon press.