نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 -استادیار برنامه ریزی درسی،گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سید جمال الدین اسدآبادی، همدان، ایران

چکیده

سید جمال‌الدین اسدآبادی متفکر و سیاستمداری است که آغازگر نواندیشی و بیداری در جهان اسلام بوده است که غالباً اندیشه‌های سیاسی و اجتماعی ایشان موردتوجه محققان بوده است و دیدگاه‌های وی در عرصه تعلیم و تربیت مغفول مانده است. با توجه به اهمیت تعلیم و تربیت و ضرورت تحول نظام آموزشی مسلمانان، مسئله و هدف پژوهش حاضر واکاوی مفهوم و مؤلفه‌های تعلیم و تربیت از منظر سید جمال‌الدین اسدآبادی به‌عنوان یکی از مصلحان بیدارگر اسلامی می‌باشد (مسئله). روش تحقیق پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی و ازلحاظ ماهیت داده از نوع کیفی و از نوع تحلیل متنی می‌باشد که جهت گردآوری داده‌ها از روش اسناد کاوی استفاده شد. جامعه آماری پژوهش شامل کتب، مقالات و اسناد علمی مرتبط با سید جمال‌الدین اسدآبادی بود که به روش نمونه‌گیری در دسترس مقالات و کتب مرتبط انتخاب شد و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها این پژوهش در چهار مرحله توصیف، تحلیل، استنتاج و تبیین انجام پذیرفت (روش). یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که سید جمال‌الدین، تعلیم و تربیت را یکی از شیوه‌های مهم بیداری مسلمانان می‌دانست. ازنظر وی، تعلیم و تربیت فرد از سه دیدگاه قابل‌بررسی است و معلم به‌عنوان الگوی کامل تربیتی نقش مهمی در فرایند تعلیم و تربیت دارد. مهم‌ترین تأکیدات و مؤلفه‌های تربیت ازنظر سید جمال‌الدین شامل توجه به زبان مادری، آگاهی و بیداری، استعمار و استبداد نتیجه انحراف اخلاقی، جایگاه رفیع علم، بازسازی هویت اسلامی و گسترش‌ علوم‌ و فنون‌ جدید می‌باشد (یافته‌ها).

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Conceptology and components of Islamic education from the perspective of Islamic awakening; Sayyed Jamaleddin Asadabadi

نویسندگان [English]

  • Hossein Moradimokhles 1
  • Morteza Shahmoradi 2

1 Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Faculty of Humanities, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran.

2 Assistant Professor, Department of Education, Seyyed Jamaleddin Asadabadi University, Hamedan, Iran.

چکیده [English]

Sayyed Jamaleddin Asadabadi is a thinker and politician who initiated new thinking and awakening in the Islamic world. His political and social thoughts have often been the focus of researchers, and his views have been neglected in education. Considering the importance of education and the necessity of reforming the educational system of Muslims, the problem and purpose of the present research are to analyze the concept and components of education from the perspective of Sayyed Jamaleddin Asadabadi as one of the reformers of Islamic awakening (Issue). The research method in terms of practical purpose and the nature of the data is qualitative type and textual analysis type, which was used to collect the data using the document mining method (Method). The study's findings show that Sayyed Jamaleddin Asadabadi considered education one of the important ways of awakening Muslims. According to him, a person's education can be checked from three points of view, and the teacher, as a perfect educational model, has an essential role in the education process. According to Sayyed Jamaleddin Asadabadi, the important emphasis and components of education include attention to the mother tongue, awareness, and awakening, colonialism and tyranny as a result of moral deviation, the lofty position of science, the reconstruction of Islamic identity and the expansion of new sciences and techniques (findings).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sayyed Jamaleddin Asadabadi
  • Islamic Education
  • Human
  • Islamic awakening
  1. قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
  2. اسدآبادی، سید جمال‌الدین (1358). مقالات جمالیه. به کوشش لطف­اله اسدآبادی، تهران: انتشارات ایرانشهر.
  3. اسماعیل نیا، محمود (1376). اصلاح جامعه در اندیشه سید جمال. قبسات، 2 (5): 183-201.
  4. اصدق پور، محمد (۱۳۹۶). آراء تفسیری سید جمال الدین اسدآبادی و ابعاد اجتماعی آن. نشریه دین و دنیای معاصر، ۳(۲)، 19-36.
  5. اعمالی، مهدی و جعفری، روح‌الله (1400). بررسی و تبیین شاخص‌های انسان فرهنگی از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای. مدیریت فرهنگی،   15(51): 21-43.   
  6. آرین نیا، الهام (1398). بررسی اهمیت زبان مادری در تعلیم و تربیت دانش آموزان، دومین همایش بین‌المللی روانشناسی، علوم تربیتی و مطالعات اجتماعی، همدان.
  7. بدیعیان گورتی، راضیه؛ نجفی، محمد و حیدری، محمدحسین(1399). عاشورا تبلور دیدگاه‎های نوین تربیتی: سیرۀ تربیتی امام حسین (ع) بسترساز خودگردانی متعالی. فصلنامه علمی تربیت اسلامی. 15(31): 31-46.
  8. بوچانی، ابراهیم و فرهادی، طاهر(۱۳۹۴). تأملی در اندیشه‌های تربیتی سید جمال‌الدین اسدآبادی، فصلنامه تاریخ‌پژوهی، ۱۷ (۶۴)، ۱93-209.
  9. بهرامی پور، عباس؛ فرمهینی فراهانی، محسن و سبحانی نژاد، مهدی (1399). نظریه تربیتی تمدن ساز اسلامی با تاکید بر دیدگاه مقام معظم رهبری مد ظله العالی. سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، ۴ (۳) :۲۸۰-۲۵۸.
  10. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلام (1386). پیامبر و اجتهاد. مجله فقه. 14(54): 3-35.
  11. توانا، محمدعلی (1385). اسلام و مدرنیته در اندیشۀ سید جمال‌الدین اسدآبادی. پژوهش علوم سیاسی، 3: 113-97.
  12. حدیث ولایت، نرم‌افزار مجموعه بیانات مقام معظم رهبری (1366-1388). ویرایش دوم. تهران، موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی (دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله سید علی خامنه‌ای)
  13. حسین خانی هادی(1401). روش تربیتی تغییر موقعیت در منابع اسلامی. فصلنامه علمی تربیت اسلامی، 17(39): 7-25.  
  14. حسینی زاده، سید علی(1399). غایت تربیت از دیدگاه اسلامی. فصلنامه علمی تربیت اسلامی. 15(31): 67-86.
  15. داج، بایارد(1367). دانشگاه الازهر تاریخ هزارساله تعلیمات عالی اسلامی. ترجمه آذر میدخت مشایخ فریدنی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  16. رضایی، محمدجعفر؛ نوروزی، رضا علی و سپاهی، مجتبی(1397). کارکردهای تربیت عقلانی از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی. فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. 26(38): 29 -53.
  17. سهیلی‌مقدم، سیدمهدی(1400). واکاوی تأثیر عصر اطلاعات بر احیای تمدن اسلامی. فصلنامه علمی مطالعات بیداری اسلامی، 10(3): 101-127.
  18. شریف، میان محمد(1370). تاریخ فلسفه در اسلام. ترجمه نصرالله پورجوادى، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  19. صاحبی، محمدجواد.(1397). مکتب اخلاقی و تربیتی سید جمال. برگرفته از سایت http://www.buali.ir/fa/article/328/.
  20. صدرا، محمد(1400). سیدجمال، سلفی‌گرایی و نواندیشی غربگرایانه: نگاهی آسیب‌شناسانه. فصلنامه علمی پژوهشی علوم سیاسی، 24(93): 113-128.
  21. عرفان منش، ایمان و جمشیدی‌ها، غلام‌رضا(1394). واکاوی حدود و شاخصه‌های رئالیسم علمی در معرفت اجتماعی سید جمال‌الدین اسدآبادی، نشریه نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان،3(2): ۳۰۱-۳۲۲.
  22. علی صوفی، علی‌رضا و زارعی مهرورز، عباس.(1391). اندیشه و عمل سیاسی سید جمال‌الدین اسدآبادی در چالش با حکومت ناصری. فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، ۴ (۱۴): ۱۱۱-۱۳۴.
  23. عوض زاده، ابوطالب؛ کریمی باغملک، آیت اله و رضایی، صادق(1401). شناسایی آسیب‌‌های تربیت دینی به منظور ارائه الگوی دین‌پذیری مشتاقانه در دانش‌آموزان. سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، ۶ (۱): 44 -55.
  24. غنیمه، عبدالرحیم(1364). تاریخ دانشگاه­های بزرگ اسلامی، ترجمه دکتر نوراللّه کسائی، تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
  25. فراستخواه، مقصود(1377). سرآغاز نو اندیشه معاصر دینی و غیردینی. تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار. چاپ سوم.
  26. فرخان، امین و ملکوتیان، مصطفی(1400). سید جمال‌الدین اسدآبادی و ایدئولوژی اسلامی؛ کنش‌ها و معیارها. فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، ۱۸ (۶۴):141-162.
  27. قاسمی پویا، اقبال(1383). سید جمال‌الدین اسدآبادی و نهضت بیداری اسلامی (مجموعه مقالات)، تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
  28. قاسمی پویا، اقبال، (1383). تربیت از نظر سید­ جمال­الدین ­اسدآبادی. برگرفته از سایت: https://rasekhoon.net/article/show/665025/
  29. کاویانی، صدیقه و نوروزی، رضاعلی(1398). آسیب‌شناسی تربیت دینی در حیطه فردی از منظر نهج‌البلاغه. فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی. 27(42): 5-26.
  30. لاهوری، اقبال، (1390). احیای فکر دینی در اسلام. ترجمه احمد آرام، تهران: کانون نشر پژوهش­های اسلامی.
  1. لطیفی، علی؛ پارسانیا، حمید؛ داودی، محمد (1392). روش­شناسی دانش تربیت اسلامی بر اساس رویکرد استنباطی تأسیسی دکتر خسرو باقری. روش‌شناسی علوم انسانی. ۱۹ (77): ۳۸- ۷.
  1. محلاتی غروی، محمد بن اسماعیل(1396). گفتار خوش یار قلی. تهران: انتشارات اطلاعات، چاپ اول.
  2. محمدنیا، مهدی و علیپور گرجی, محمود(1400). خیزش مجدد گفتمان راست افراطی در اروپا و تقابل با مسلمانان در عصربیداری اسلامی. فصلنامه علمی مطالعات بیداری اسلامی, 10(4), 141-167.
  3. محمدی، مریم؛ کریمی خویگانی، روح‌الله و محمودی، مهدی(1400). معناشناسی تربیت اسلامی مبتنی بر متن مقاتل در واقعه عاشورا. فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 29(50): 83-108.
  4. محمدی، مژگان؛ فقیهی، علیرضا؛ رضایی، محمد هاشم و یعقوبی، علی سرور(1400). تحلیل و مقایسه سبک معرفت‌شناسی دینی تعلیم و تربیت از نگاه مولوی و نظریه‌پردازان انتقادی. سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، 5(4): 243-251.
  5. مدد پور، محمد(1386). سیر تفکر معاصر (کتاب دوم). تهران. شرکت انتشارات سوره مهر (وابسته به حوزه هنری پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی)
  6. مرادپوردهنوی، امیرحسین(1399). درآمدی برمراحل بیداری اسلامی در جهان اسلام. فصلنامه علمی مطالعات بیداری اسلامی، 9(2): 85-111.
  7. مرادی مخلص، حسین(1399). آراء تربیتی بیدارگران اسلامی با تأکید بر سید جمال‌الدین اسدآبادی. اولین همایش ملی پژوهش‌های کاربردی در تاریخ، فرهنگ و بیداری اسلامی، همدان.
  8. مهدوی، عزت اله(1392). نگاهی به اندیشه­های سید جمال‌الدین اسدآبادی درباره تعلیم و تربیت. دوماهنامه­ی چشم­انداز ایران، شماره‌ی 78، اردیبهشت و خرداد 1392.
  9. میرزا محمدی، محمدحسن و فرمهینی فراهانی، محسن(1399). تبیین ایده دانشگاه ایرانی- اسلامی در اسناد تحولی آموزش عالی جمهوری اسلامی ایران. مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، ۵ (۴): ۳۳-۵۶.
  10. نوازنی، بهرام(1388). آرا و اندیشه سید جمال‌الدین اسدآبادی (مجموعه مقالات همایش یک‌صد و پنجاهمین سالگرد)، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  11. نهرو، لعل جواهر(1361). نگاهی به تاریخ جهان. ترجمه محمود تفضلی ج 2/1132، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  12. واثقی، صدر(1348). سید جمال‌الدین حسینی پایه‌گذار نهضت‌های اسلامی. تهران، شرکت سهامی انتشار.
  13. یوسف زاده چوسری، محمدرضا (1396). برنامه درسی به عنوان یک گفتمان سیاسی. دانشنامه ایرانی برنامه درسی.
  14. یوسفی اشکوری، حسن(1376). هفت مقاله در معرفی سید جمال‌الدین اسدآبادی. تهران: چاپ خش.
  15. یوسفی، هدایت(1385). ریشه‌های انحطاط و عقب‌ماندگی مسلمانان در اندیشه امام خمینی رحمه‌الله. قم، انتشارات مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیمای قم.
  16. Arsyi, S (2020). Slogan Back to the al-Quran and Sunnah: Studi atas Gerakan Politik Islam Jamaluddin al-Afghani. Politica: Jurnal Hukum Tata Negara dan Politik Islam7(2), 134-152.‏
  17. Aziz, A. Z., & Kartowagiran, B (2022, January). SWOT Analysis of Integrated Islamic Curriculum During the Covid-19 Pandemic. In 5th International Conference on Current Issues in Education (ICCIE 2021) (pp. 270-274). Atlantis Press.‏
  18. Noor, M. T (2019). An attitude to the intellectual and political thought of Seyed Jamaluddin Afghan. International Journal of Innovative Research and Scientific Studies, 2(3), 39-44.‏
  19. Shahjahan, R. A., Estera, A. L., Surla, K. L., & Edwards, K. T (2021). “Decolonizing” Curriculum and Pedagogy: A Comparative Review Across Disciplines and Global Higher Education Contexts. Review of Educational Research, 00346543211042423.‏