نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کوثر بجنورد، ایران
2 دکترای زبان و ادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه فردسی مشهد، ایران
چکیده
خطبه جهاد یکی از برجسته‌ترین خطبه‌های نهج‌البلاغه است که بیانگر مبارزه و جهاد، اهمیت و آثار آن، و نیز پیامدهایی ترک جهاد برای امت‌ها است. مقالهٔ پیشِ رو با بررسی مختصات سبکی پر بسامد خطبهٔ جهاد در لایه‌های آوایی، نحوی و بلاغی، با روش توصیفی ـ تحلیلی و بررسی آماری داده‌ها (روش)، می‌کوشد تا با تکیه‌بر دانش سبک‌شناسی به بازشناسی رگه‌ها و بن‌مایه‌های ادبیات مقاومت در این متن ماندگار بپردازد. (مسئله) نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در سطح آوایی، اصوات و الفاظِ گزینش‌شده و موسیقی برآمده از آن‌ها، تداعی‌گر فحوای کلام و بن‌مایه‌های مقاومت و پایداری، همچون تحریض به مقاومت و جهاد، اعتراض توأم با هشدار نسبت به بی‌توجهی و تسامح دینی، نصیحت و ارشاد و عدم ذلت پذیری، تحسر و تأسف نسبت به رخدادها و حوادث است. در سطح نحوی نیز بسامد بالای جمله‌های فعلیه و کوتاه و جمله‌های انشائی به بیان مؤلفهٔ ادبیات مقاومت همچون نفاق و دورویی، نفی تنبلی و نکوهش سستی و تن‌پروری و تحریک غیرت اسلامی برای دفاع و مبارزه به دشمن دلالت دارد. در سطح بلاغی نیز معانی و مضامین مقاومت همچون میهن‌دوستی و تحریک غیرت ملی و دینی برای دفاع و مبارزه، دعوت به‌غفلت ستیزی و هوشیاری از خلال تجسم تصاویر حسی برای ما تداعی می‌شود. (یافته‌ها)
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Analysis of the stylistic layers of the Jihad sermon in retrieving the elements of the resistance literature
نویسندگان [English]
- Mohammad Ghafourifar 1
- Fatemeh Besharati, 2
1 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Humanities, Kosar University, Bojnourd, Iran.
2 PhD in Arabic Language and Literature, Faculty of Humanities, Ferdowsi University, Mashhad, Iran.
چکیده [English]
The sermon of Jihad is one of the most prominent sermons of Nahj al-Balaghah, which shows the struggle and Jihad, its importance and effects and also the consequences of leaving jihad for the nations. The present article tries to study the high-frequency stylistic coordinates of the Jihad sermon in the phonetic, syntactic and rhetorical layers, by descriptive-analytical method and statistical analysis of the data (Method) relying on the knowledge of stylistics to recognize the lines and foundations of resistance literature in this enduring text. (Issue) The results of the research show that at the phonetic level, the sounds and words are selected and the resulting music evokes the content of the words and the themes of resistance and stability, like incitement to resistance and Jihad, protest accompanied by warnings about religious indifference and tolerance, advice and guidance and lack of humiliation, regret and regret over events and happenings. At the syntactic level, the high frequency of current and short sentences, prepositions and delays and compositional sentences indicate the expression of the literature of resistance such as hypocrisy and hypocrisy, denial of laziness and condemnation of weakness and selfishness and stimulation of Islamic zeal to defend and fight the enemy. At the rhetorical level, the meanings and themes of resistance such as patriotism and the stimulation of national and religious zeal for defense and struggle, the invitation to anti-negligence and vigilance are conveyed to us through the visualization of sensory images. (Results)
کلیدواژه‌ها [English]
- Nahj al-Balaghah
- Jihad sermon
- resistance literature
- stylistic
- ابن جنی، ابو الفتح عثمان(۱۹۹۰). الخصائص، بغداد: دارالشؤون الثقافیة.
- ابن میثم، علی بن میثم بحرانی(۱۳۲۲). شرح نهج البلاغة، نشر الکتاب.
- ابوالعدوس، یوسف(۲۰۱۰). الاسلوبیة الرؤیة و التطبیق، عمان: دارالمیسرة.
- الأزهری، ابومنصور(۱۹۷۶ م). تهذیب اللغة، مصر: الدار المصریة.
- انصاریان، حسین(۱۳۹۹). ترجمه نهج البلاغه، مشهد: به نشر
- بحراوی، سیّد(۱۹۹۱). موسیقی الشّعر عند شعراء ابولو، القاهره: دارالمعارف.
- البرزی، پرویز(۱۳۸۶). مبانی زبان شناسی متن، تهران: امیرکبیر.
- بن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم(۱۹۸۸). لسان العرب، بیروت: دارالصادر.
- بهار، محمدتقی(۱۳۴۹). سبک‌شناسی، تهران: امیرکبیر.
- تفتازانی، سعد الدین(۱۳۸۵). شرح المختصر، قم: اسماعیلیان.
- الجندی، علی(۱۹۵۴ م). فن الجناس، القاهرة: دارالفکر العربی.
- حسان، تمام(۱۹۹۸). اللغة العربیة معناها و مبناها، القاهرة: عالم الکتب.
- الدایة، فایز(۱۹۹۶). علم الدلالة العربی: النظریة و التطبیق، دمشق: دارالفکر.
- الرافعی، مصطفی صادق(۱۹۹۷). اعجاز القرآن و البلاغة النبویة، القاهرة: دارالمنار.
- رجائی، نجمه(۱۳۷۸). آشنایی با نقد معاصر عربی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
- زارعی‌فر، ابراهیم(۲۰۰۷). الموسیقی فی الشعر الاجتماعی عند حافظ ابراهیم، مجلة الجمعیّه العلمیه الإیرانیه للغه العربیه و آدابها. شماره ۷، صص ۲۸-۴۵.
- سکاکی، ابویعقوب(۱۹۳۷ م). مفتاح العلوم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
- شریم، جوزف میشال(۱۹۸۷). دلیل الدراسات الأسلوبیة، بیروت: المؤسسة الجامعیة.
- شفیعی‌کدکنی، محمدرضا(۱۳۸۳). صور خیال در شعر فارسی، چاپ نهم. تهران: انتشارات آگاهی.
- شمیسا، سیروس(۱۳۷۲). کلیات سبک‌شناسی، تهران: انتشارات فردوس.
- صفوی، کوروش(۱۳۸۰). از زبان‌شناسی به ادبیات، جلد اول. چاپ دوم. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
- عباس، حسن(۱۹۹۸). خصائص الحروف العربیّة و معانیها، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
- عبدالله، محمد فرید(۲۰۰۸). الصوت اللغوی و دلالاته فی القرآن الکریم، بیروت: مکتبه الهلال.
- العلوی الیمنی، یحیی بن حمزة (۱۹۱۴ م). الطراز المتضمن لأسرار البلاغة و علوم حقائق الإعجاز، مصر: دارالکتب.
- علی سید، عزالدین(۱۹۷۸). التکریر بین المثیر و التأثیر، چاپ دو. بیروت: عالم الکتب.
- عوض حیدر، فرید(۱۴۱۹). علم الدلالة دراسة نظریة تطبیقیة، القاهرة: مکتبة النهضة المصریة.
- فتوحی، محمود(۱۳۹۰). سبک‌شناسی، نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها، تهران: نشر سخن.
- فضل، صلاح (۱۹۹۸). علم الاسلوب و مبادئه و اجراءاته، القاهرة: دار الشروق.
- فضل، صلاح(۱۹۹۲). بلاغة الخطاب و علم النص، الکویت: سلسلة کتب ثقافیة شهریة یصدرها المجلس الوطنی للثقافة والفنون والأداب.
- گیرو، پییر(۱۹۹۴). الأسلوبیة. ترجمهٔ منذر عیاشی، بیروت: مرکز الانماط الحضاری.
- مکارم شیرازی، ناصر(۱۳۷۹). پیام امام امیرالمؤمنین، قم: دارالکتب الإسلامیة.
)