نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه علوم سیاسی، دانشکده عقیدتی سیاسی، دانشگاه علوم انتظامی امین، تهران، ایران.
2 گروه علوم اجتماعی، دانشکده منابع سازمانی، دانشگاه علوم انتظامی امین، تهران،ایران.
چکیده
فراتحلیل مقالات مرتبط با نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در وقوع بیداری اسلامی است. پرسش اساسی تحقیق آن است که «نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در وقوع بیداری اسلامی» کدام است؟ (مسئله) روش تحقیق کیفی از نوع فراتحلیل است. روش گردآوری اطلاعات، روش کتابخانه‌ای و ابزار آن پرسشنامه معکوس است. جامعه آماری کلیه مقالات چاپ‌شده از سال ۱۳۸۹ (۲۰۱۰) تا سال ۱۳۹۶ (۲۰۱۷) که موضوع آن‌ها به‌طورکلی نقش شبکه‌های اجتماعی در بیداری اسلامی است. حجم نمونه، ۲۲ مقاله با توجه به محدوده زمانی خاص، نزدیکی حوزه موضوعی و معدود بودن منابع مذکور به‌عنوان نمونه انتخاب شد. (روش) مهم‌ترین عوامل بیداری اسلامی: فقر، بیکاری، شکاف طبقاتی، فساد، تبعیض، بی‌عدالتی، استبداد بوده و بیداری از خلال فرآیندهای بسیج خودجوشی بودند که از فراخوان‌های اینترنتی و شبکه‌های ارتباطی به وجود آمدند؛ و در ابتدا بدون رهبر بودند اما آهسته‌آهسته رهبری یافتند؛ کشورهایی که دارای رهبری کارآمد و ایدئولوژی واحد بودند، زودتر به نتیجه رسیدند. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد که نخست، شبکه‌های اجتماعی مجازی اگرچه عامل اصلی وقوع انقلاب‌ها نیستند، با این وصف می‌توانند بسیج عمومی را تقویت کرده، به رهبری و موفقیت جنبش‌ها کمک کنند. دوم، جنبش‌ها و انقلاب‌ها در جوامع با الگوگیری از یکدیگر در جستجوی هویت ازدست‌رفته‌اند. (یافته‌ها)
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Meta-analysis of articles related to the role of virtual social networks in the Islamic awakening(2010-2017)
نویسندگان [English]
- Mohamad Reza Rafiee Dolat Abady 1
- Reza Abdolrahmany 2
1 Department of Political Science, Faculty of Political Ideology, Amin University of Law Enforcement Sciences, Tehran, Iran
2 Department of Social Sciences, Faculty of Organizational Resources, Amin University of Law Enforcement Sciences, Tehran, Iran
چکیده [English]
Problem-analysis of articles related to the role of virtual social networks in the occurrence of Islamic awakening Accordingly, the main question of the research is "what is the role of virtual social networks in the occurrence of Islamic awakening"? (problem)The method of qualitative research is meta-analysis. The method of data collection is the library method and its tool is a reverse questionnaire Statistical population of all published articles from (2010) to (2017) which are generally the role of social networks in the Islamic Awakening. Sample size, 22 articles were selected as a sample according to the specific time frame, proximity of the subject area and scarcity of the mentioned sources.Unemployment.(method) Findings and results show The most important factors of Islamic awakening:It was Poverty،Unemployment،Class gap،Corruption،Discrimination،injustice، tyranny.They were awakening and awakening through spontaneous mobilization processes that arose from Internet calls and communication networks; At first they were without a leader but slowly found leadership; Countries with effective leadership and a single ideology came to fruition sooner. The research shows that, first, virtual social networks, although not the cause of revolutions, can nevertheless strengthen public mobilization, contribute to the leadership and success of movements. Second, movements and revolutions in societies are lost in the search for identity by following each other's example.(findings and results)
کلیدواژه‌ها [English]
- Virtual Social Networks
- Social Movement
- Islamic Awakening
- Middle East. North Africa
2. احمدی پور، زهرا؛ جعفرزاده، حسن؛ بویه، چمران (۱۳۹۶)، نقش راهبرد رسانه‌ای در شکل‌گیری جنبش‌های نوین اجتماعی در خاورمیانه عربی و شمال آفریقا از منظر ژئوپلیتیک عمومی، دوفصلنامه جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره ۵، شماره ۱، پیاپی ۱۰
3. اشرفی، اکبر؛ سلامت، طیبه (۱۳۹۴)، رهبری و حفظ انقلاب در ایران و مصر؛ تحلیلی بر نقش محمد مرسی در شکست انقلاب مصر، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دوره ۲، شماره ۲، صص ۱۱۷-۱۰۱
4. آقایی، سید داود؛ صادقی، سید سعید؛ هادی، داریوش (۱۳۹۱) واکاوی نقش اینترنت و رسانه‌های اجتماعی جدید در تحولات منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا(اطلاع‌رسانی، سازمان‌دهی و گسترش سریع اطلاعات، فصلنامه روابط خارجی، سال چهارم، دوره ۴، شماره ۲، صص ۳۴--۷
5. انوشه، (ابراهیم ۱۳۹۲)، نقش شبکه‌های اجتماعی در تحولات اخیر خاورمیانه (با تأکید بر فیس‌بوک)، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، دوره ۵، شماره ۱۶، صص ۱۹۱-۱۶۹
6. اینگلهارت، رونالد؛ ولزل، کریستین (۱۳۷۳)، نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی، ترجمهٔ یعقوب احمدی، تهران، انتشارات کویر.
7. بدیعی، مرجان؛ میراحمدی، فاطمه سادات (۱۳۹۱)، نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در تحولات سال ۲۰۱۱ منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (مطالعه موردی مصر)، مجلّهٔ جغرافیا و توسعهٔ ناحیه‌ای، دوره ۱۰، شماره ۱۹، صص ۱۷۵-۱۴۳
8. بیات، بهرام (۱۳۸۸) فراتحلیل آسیب‌های اجتماعی و جرائم. تهران: معاونت اجتماعی ناجا.
9. تلاشان, حسن و نصر دهزیری, الماس. (۱۳۹۳). تأثیر انقلاب اسلامی ایران در بیداری اسلامی تونس. فصلنامه سیاست, دوره ۴۴، شماره ۴, صص ۷۴۳-۷۶۲.
10. التیامینیا، رضا؛ علیمی، محمودرضا؛ حسینی، علی (۱۳۹۲) بررسی نقش شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی در تحولات سیاسی خاورمیانه و شمال آفریقا، فصلنامه دانش سیاسی و بین الملل، سال دوم، دوره ۲، شماره ۲، صص ۹۸-۷۵.
11. دارابی، علی (۱۳۹۵)، رسانه‌های ارتباطی نوین و تأثیر آن بر فرایند بیداری اسلامی در انقلاب تونس، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال ششم، دوره ۶، شماره ۲، صص ۸۰-۵۵
12. ذولفقاری, وحید. (۱۳۹۴). ماهیت جنبش‌های اخیر خاورمیانه: اسلامی یا سکولار؟. دوفصلنامه علمی مطالعات بیداری اسلامی, دوره ۴، شماره ۸، صص ۵۷-۷۶.
13. رسولی، محمدرضا؛ آزاده غفوریان تبریزی (۱۳۹۵) بررسی نقش شبکه‌های اجتماعی در جنبش‌های اجتماعی جهان. دوره ۵، شماره ۱۷، صص ۱۰-۲۷.
14. زیویار، ف.، و شهیر، ا. (۱۳۹۴). احساس امنیت کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی از حیث جنسیت, سن, میزان تحصیلات و میزان استفاده (مطالعه موردی: شبکه اجتماعی فیس‌بوک). مطالعات بین رشته‌ای در رسانه و فرهنگ (رسانه و فرهنگ), دوره ۵، شماره ۱, صص ۵۵-۷۸.
15. سردار نیا، خیلی الله (۱۳۸۸) تأثیر اینترنت بر درگیر شدگی مـدنی شـهروندان. فصـلنامه پژوهش‌های ارتباطی. دوره ۱۶، شماره ۱، صص ۱۹۳-۲۱۱
16. سردارنیا، خلیل اله (۱۳۹۴)، اینترنت و انقلاب خاموش جوانان در خاورمیانه، فصلنامه دولت پژوهی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره ۱، شماره ۲، صص ۳۸-۱
17. سردارنیا، خلیل اله و حیدری، مصطفی (۱۳۹۴) تحلیل جنبش اجتماعی مصر در چارچوب نظریه‌های متأخر جنبش‌های اجتماعی و جان فوران. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی, دوره ۴۵, شماره ۳; صص ۶۹۹- ۷۱۹.
18. سرفراز، حسین؛ بهستانی، مجید (۱۳۹۳)، بهار عمل و زمستان آسایش: کردارشناسی بیداری اسلامی از منظر ارتباطات جمعی، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال سوم، دوره ۳، شماره ۱۰، صص ۱۳۹-۱۱۱
19. سمسار، حامد؛ سمسار، محمدصادق؛ کریمی، صدیقه (۱۳۹۵)، مدل سازی تحقق تمدن نوین اسلامی به کمک شبکه‌سازی اجتماعی، دو فصلنامه جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره ۳، شماره ۲، صص ۶۲-۱۹
20. سوری، فرشته و احمدی، زهرا (۱۳۹۲) نقش انقلاب اسلامی در بیداری اسلامی، اولین کنفرانس بین‌المللی حماسه سیاسی (با رویکردی بر تحولات خاورمیانه) و حماسه اقتصادی (با رویکردی بر مدیریت و حسابداری)، رودهن.
21. شفیعا, سعید, شفیعا, محمدعلی, کاظمیان, غلامرضا. (۱۳۹۲). فراتحلیل روش و نتایج پژوهش‌های کیفیت زندگی شهری در ایران. جامعه‌شناسی کاربردی، دوره ۲، شماره ۲۴، صص ۲۱-۴۰
22. شمسینی غیاثوند، حسن (۱۳۹۱)، جایگاه رسانه‌های نوین در تحولات نوین جهان عرب، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، دوره ۸، شماره ۱۹، صص ۲۲۹-۲۰۵
23. شهرام‌نیا, امیرمسعود؛ میلانی، جمیل (۱۳۹۲)، بررسی جنبش‌های خاورمیانه به‌مثابه جنبش‌های اجتماعی جدید (فرصت‌ها، تهدیدها)، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال چهارم، دوره ۳، شماره ۱، صص ۹۸-۷۸
24. شیرودی، مرتضی (۱۳۸۸) انقلاب اسلامی و بیداری اسلامی (تأثیرگذاری و نمونه‌ها). مطالعات انقلاب اسلامی سال پنجم، دوره ۵، شماره ۱۶. صص ۷۳-۱۰۶.
25. صالحی، سید جواد؛ فرج زاده، ایوب؛ فرح بخش، عباس (۱۳۹۲)، بررسی نقش اینترنت در جنبش اجتماعی مصر، فصلنامه مطالعات جهان اسلام، دوره ۱، شماره ۳، صص ۱۶-1
26. صالحی، جواد و شهابی، مهدیه (۱۳۹۱) تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر بیداری اسلامی منطقة خاورمیانه. دو فصلنامه بیداری اسلامی. سال اول. دوره ۱، شماره ۱، صص ۵۱-۶۱.
27. طاهری، سید مهدی (۱۳۸۷) انقلاب بیدارساز: نقش انقلاب اسلامی ایران در بیداری جهان اسلام. پگاه حوزه، شماره ۲۴۸.
28. عباس زاده، مهدی (۱۳۹۳)، نقش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در انقلاب‌های خاورمیانه و شمال آقریقا؛ نظریه و عمل، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال سوم، دوره ۳، شماره ۱۱، صص ۸۸-۶۹
29. عباسی, روح‌الله؛ کوهکن, علیرضا؛ آبسالان صادق (۱۳۹۲) بررسی نقش رسانه‌ها و گروه‌های مرجع بر شکل‌گیری نگرش سیاسی دانشجویان (مطالعهٔ موردی: خیزش‌های اخیر اسلامی در منطقهٔ خاورمیانه)، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام
30. عشوری مقدم، محمدرضا (۱۳۸۹)، جایگاه رسانه و شبکه‌های اجتماعی در خیزش‌های انقلابی جهان عرب، فصلنامه دین و ارتباطات، سال هفدهم، دوره ۳۷ و ۳۸، شماره ۱ و ۲، صص ۱۴۰-۱۱۳
31. غفاری هشجین، زاهد (۱۳۹۲) نقش انقلاب اسلامی بر بیداری اسلامی: مطالعه موردی حرکت اسلامی مصر، اولین کنفرانس بین‌المللی حماسه سیاسی (با رویکردی بر تحولات خاورمیانه) و حماسه اقتصادی (با رویکردی بر مدیریت و حسابداری)، رودهن.
32. غفاری، جلال؛ دهقانی محمدآبادی، محمدصادق؛ نجارز اده، محمدرضا (۱۳۹۲)، نقش رسانه‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی در بیداری اسلامی، مطالعه موردی انقلاب تونس، دو فصلنامه مطالعات بیداری اسلامی، سال دوم، دوره ۲، شماره ۳، صص ۷۷-۶۱
33. کاستلز، مانوئل (۱۳۸۹) عصر اطلاعات؛ ترجمه؛ حسن چاوشیان. تهران: طرح نو
34. کارگری، غ.، و بهمن، ش.، و حجازی، س. (۱۳۹۸). سناریونگاری آینده تحولات بیداری اسلامی در آسیای مرکزی. مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی, دوره ۳، شماره ۹، صص ۳۴۳-۳۸۴.
35. کاستلز، مانوئل (۱۳۹۶) قدرت ارتباطات، مترجم حسین بصیریان‌جهرمی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
36. کاستلز، مانوئل (۱۳۹۳) شبکه‌های خشم و امید، ترجمه مجتبی علیپور، تهران، نشر مرکز.
37. کبریایی زاده، حسین (۱۳۹۰)، نقش شبکه‌های اجتماعی در شکل‌گیری تحولات سیاسی و فرهنگی با تمرکز بر امواج بیداری اسلامی خاورمیانه، فصلنامه علوم اجتماعی: روابط فرهنگی، شماره ۱، صص ۳۷-۳۰
38. کیا، علی اصغر؛ محمودی، عبدالصمد (۱۳۹۰)، نقش شبکه‌های اجتماعی در انقلاب تونس، فصلنامه اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره ۲۸۳، صص ۲۱-۱۲
39. محمدیان، جلیل، خانیکی، هادی؛ رضایی، نادره (۱۳۹۱) تحلیل جامعه‌شناختی جنبش‌های اخیر کشورهای عربی برمبنای نخستین رویکردهای رسانه‌های ایرانی، فصلنامه پژوهش اجتماعی، سال ششم، صص ۱۳۷-۱۰۹
40. ملکوتیان، مصطفی؛ فارسی جوکار، حسن (۱۳۹۴)، رسانه‌های اجتماعی و توانمندسازی شهروندان در جریان تحولات بیداری اسلامی، فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، انجمن انقلاب اسلامی ایران، سال چهارم، دوره ۴، شماره ۱۵، صص ۱۶۶-۱۵۱
41. ناظمی اردکانی، مهدی و محمدجواد الوندی و احمدعلی امامی و مجید نجات پور (۱۳۹۲) نقش قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران در جنبش بیداری اسلامی جهان اسلام. فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج. دوره ۱۶، شماره ۶۰ - شماره پیاپی ۶۰. صص ۸۵-۱۱۳
42. هراتی، محمد جواد (۱۳۹۱)، تفاوت نقش و جایگاه رهبری در انقلاب اسلامی ایران و جنبش بیداری اسلامی، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، دوره ۹، شماره ۲۸، صص ۲۵۲-۲۳۳
43. هزاره‌ای، سید مرتضی (۱۳۹۱) انقلاب اسلامی، بیداری اسلامی و آینده اسلام سیاسی در منطقه. پژوهشنامه انقلاب اسلامی. دوره ۲، شماره ۴ - شماره پیاپی ۴. صص ۱۱۳- ۱۴۳.
• Ahy, M. H. (2016). Networked communication and the Arab Spring: Linking broadcast and social media. New Media and Society, 18(1), 99–116.
• Ali, F. A., Macharia, H. M. (2013). Women, youth, and the Egyptian Arab Spring. Peace Review, 25(3), 359–366.
• Aouragh, M. (2012). Framing the Internet in the Arab revolutions: Myth meets modernity. Cinema Journal, 52(1), 148–156..
• Bruns, A., Highfield, T., Burgess, J. (2013). The Arab spring and social media audiences English and Arabic twitter users and their networks. American Behavioral Scientist, 57(7), 871–898.
• Howard, Philip N. et al. (2011). What Was the Role of Social Media During the Arab Spring?. The Project on Information Technology and Political Islam. Available at: https://www.library.cornell.edu/colldev/mideast/Role%20of%20Social%20Media%20During%20the%20Arab%20Spring.pdf, Accessed January 3, 2017.
• Hunter, Shireen T. (2014). Reformist Voices of Islam: Mediating Islam and Modernity. M.E. New York: Sharpe Publications.
• Sadiki, Larbi. (2016). International Relations of the Middle East (4th Edition). London: Oxford University Press.
)