نوع مقاله : مقاله ترویجی
نویسنده
دانش آموخته دکتری تاریخ اسلام، گروه تاریخ اسلام، دانشگاه مذاهب اسلامی، تهران، ایران.
چکیده
موضوع جریان‌سلفی‌وهابی یکی از پیچیده‌ترین موضوعات‌فکری در عرصه‌پژوهش است، که در سایه پیوند باحکومت آل‌سعود، گسترش فزاینده‌ای در جهان ازجمله شمال‌آفریقا پیدا کرد. وهابیت در الجزایر پیشینه‌ای متمایزتر نسبت به‌کشورهای‌همجوار همچون تونس و مغرب دارد و بیش از یک قرن پیش از آن‌کشورها وارد الجزایر شده‌است.جریان‌سلفی‌وهابی درالجزایر همواره و در طول‌دهه‌های‌مختلف با فراز و نشیب‌های‌مختلفی روبروست.وهابیت درالجزایر به‌دلایل‌مختلف ازجمله اقدامات عبدالحمیدبن‌بادیس، پیش از دیگر کشورهای همجوار خود، ترویج و گسترش یافت.جریان‌های‌سیاسی‌اسلام گرا پیوسته از نفوذ سیاسی–اجتماعی بالایی درجامعه‌الجزایر برخوردار بوده‌اند و عملکرد این‌جریان‌ها به‌ویژه پس از استقلال‌الجزایر(1962م)، فراز و نشیب‌های زیادی داشته-است. مهم‌ترین عامل‌ایجاد و توسعه فزاینده جریان‌وهابی‌سلفی درالجزایر را باید درحمایت‌های بی‌شمار مادی و لجستیکی عربستان‌سعودی به‌ویژه پس ازسال1973م.به‌دلیل افزایش درآمدهای‌نفتی دانست. ازسوی‌دیگر سیاست‌های‌سرکوب‌گرایانه دوره بومدین و اتخاذرویکردهای سختگیرانه وی، موجب رشدزیرزمینی آنها را فراهم آورد.
پرسش‌های اصلی این‌مقاله عبارتنداز:دلایل پیدایش وهابیت در الجزایر چیست؟پیامدهای اقدامات وهابیت در الجزایر به‌ویژه در بین سال‌های1962 تا1990م. چیست؟
ازیافته‌های این‌پژوهش می‌توان‌گفت حضور وهابیت در الجزایر پیامدهای متعددی در برداشته است؛ ازجمله پیدایش القاعده مغرب اسلامی به‌وسیله دروکدل. همچنین بحران1990 تا2005 الجزایر ریشه در اقدامات و بسترسازی‌های جریان‌های سلفی درالجزایر دارد. عمده فعالیت‌های‌جریان‌های‌سلفی در دوره شاذلی است؛ زیرا در دوره تقریبا طولانی‌مدت بومدین، همه فعالیت‌های‌جریان-های‌سلفی سرکوب و کنترل می‌شد.
این مقاله بارویکردی‌توصیفی-تحلیلی، به‌بررسی و نقد بسترها و پیامدهای حضور وهابیت در الجزایر بین از سال1962 تا1990م، می‌پردازد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Study and analysis of the contexts and consequences of the presence of Wahhabism in Algeria; From 1962 to 1990.
نویسنده [English]
- Majid Menhaji
Doctor of Islamic History, Department of Islamic History, University of Islamic Religions, Tehran, Iran.
چکیده [English]
The subject of the Wahhabi Salafi current is one of the most complex intellectual topics in the field of research, which,due to its connection with the government of Al-Saud, has become increasingly widespread in the world, including North Africa. Wahhabism in Algeria has a more distinct history than neighboring countries such as Tunisia and the Maghreb, and entered Algeria more than a century ago.The Wahhabi Salafi movement in Algeria has always faced various ups and downs over the decades.
The study of political Islam in general and its internal attitudes in particular is constantly a controversial topic.Among these views, the issue of the Wahhabi Salafi movement is one of the most complex intellectual issues in the field of research,which, thanks to its connection with the Al-Saud government, has become increasingly widespread in the world, including North Africa. Wahhabism in Algeria was promoted before other neighboring countries for various reasons,including the actions of Abdelhamid Ben Badis.
The main activities of Salafi currents in the Shazli period are the new Ben; Because during the almost long period of Boumediene, all the activities of the Salafi currents were suppressed and controlled.This descriptive-analytical article analyzes the content and critiques the contexts and consequences of the presence of Wahhabism in Algeria after independence from1962 to 1990; The main question is: what are the conditions and reasons for the emergence of Wahhabism and the perspective of Wahhabism in Algeria?
کلیدواژه‌ها [English]
- Algeria
- Wahhabism
- Abdelhamid Ben Badis
- Salafism
- Chadli Bendjedid
- ابراهیم علی، حیدر (2001). التیارات الاسلامیه و قضیه الدیمقراطیه، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
- ابن بادیس، عبدالحمید (1971). التفسیر ابن بادیس فی مجالس التذکیر من کلام الحکیم الخبیر، جمع و ترتیب: محمد الصالح رمضان، القاهره: دارالکتب الجزائری-مطبعه الکیلانی.
- ابوعلی، حسین(1428). الوهابیه جذورها التاریخیه مواقفها من المسلمین، قم: موسسه آل‌بیت (ع) لاحیاء التراث.
- ابواللوز، عبدالحکیم (2009). الحرکات السلفیه فی المغرب، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
- بالتا، پل (1370). مغرب بزرگ، ترجمه عباس آگاه، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
- بلحسن، عمار (1986). أنتلجانسیا أم مثقفون فی الجزائر، بیروت دارالحداثه للطبع والنشر والتوزیع.
- برکات محمد مراد ( 1992). فلسفه الإمام ابن بادیس فى الاصلاح والتجدید، القاهره: الصدر للطباعه والنشر.
- بناسی، احمد(2005). فلسفه الثوره الجزائریه: أسس ومبادئ، الکویت: دارسمر للنشر والتوزیع.
- بوعافیه، محمد الصالح (2000). التبعیه و انعکاساتها عی التحولات الاقتصادیه و السیاسه بالجزائر (179-1992)، جامعه الجزائر.
- بورجا، فرانسوا (2001). الإسلام السیاسی: صوت الجنوب، للحرکه الاسلامیه فی شمال افریقیا، ترجمه: لورین زکرى، القاهره: دار العالم الثالث للنشر، بالتعاون مع المرکز الفرنسی للثقافه والتعاون العلمی.
- ترکی رابح (1984). ﺍﻟﺸﻴﺦ ﻋﺒﺪﺍﻟﺤﻤﻴﺪ ﺑﻦ ﺑﺎﺩﻳﺲ ﺭﺍﺋﺪ ﺍﻻﺻﻼﺡ ﻭ ﺍﻟﺘﺮﺑﻴﻪ ﻓﻲ ﺍﻟﺠﺰﺍﺋﺮ، ﺍﻟﺠﺰﺍﺋﺮ: الموسسه الوطنیه للکتاب.
- حسن سیدسلیمان(1992). الاسلام السیاسی فی الجزائر، الخرطوم: شرکه دارالحکمه للطباعه و النشر.
- جلال یحیی (1966). الفتره المعاصره و حرکات التحرر و الاستقلال، الاسکندریه: الدارالقومیه للطباعه و النشر.
- خالد عمر بن ققه (بی‌تا). المؤسسه العسکریه الجزائریه والشرعیه، الجزائر: دار الشروق للإعلام والنشر.
- السقاف، حسن بن علی (2002). السلفیه الوهابیه افکارها الاساسیه و جذورها التاریخیه، عمان: دارالامام النووی.
- سلطانی، أبوجره (1999). جذور الصراع فی الجزائر، الجزائر: دار الأمه.
- الراسی، جورج (2008). الدین والدوله فی الجزائر من الأمیر عبد القادر...إلى عبدالقادر، الجزائر: دارالقصبه للنشر.
- رمضانی، عبدالمالک (2002). مدارک النظر فی السیاسه، عجمان: مکتبه الفرقان.
- الزبیر، عروس (2000). الدین و السیاسه فی الجزائر، انتفاضه اکتوبر 1988، القاهره: مرکز البحوث العربیه.
- العربی زبیری، محمد (بی‌تا). المؤامره الکبرى أو اجهاض الثوره، الجزائر: المؤسسه الجزائری للطباعه.
- العربی ولد خلیفه (2007). المسأله الثقافیه وقضایا اللسان والهویه: دراسه فی مسار الأفکار فی علاقتها باللسان والهویه ومتطلبات الحداثه والخصوصیه والعولمه والعالمیه، الجزائر: دار ثاله للنشر.
- العقاب، عبد الوهاب (2014). مشروع الإسلام السیاسی فی التطور التاریخی والمعاصر، سوریا: داررسلان للطباعه والنشر والتوزیع.
- عماره، محمد (1988). مسلمون ثوار، القاهره: دارالشروق.
- سعود، الطاهر (2016). القطری والدولی فی تجربه الحرکه الإسلامیه الجزائریه: الحرکه الإسلامیه فی الجزائر أنموذجا (کتاب: إسلامیون وقضایا الدوله والمواطنه)، الدوحه: المرکز العربی للأبحاث ودراسه السیاسات.
- ضیف، محمد (1999). التحول السیاسی فی الجزائر: دراسه لتجربه الانتقال من النظام الحزب الوحد للتعددیه السیاسیه، الجزائر: جامعه الجزائر.
- الکنز، علی (1990). حول الازمه: دراسات حول الجزائر و العالم العربی، الجزائر: داربوشان للنشر.
- محمود قاسم (1986). الإمام عبد الحمید بن بادیس الزعیم الروحی لحرب التحریر الجزائریه، القاهره: دارالمعارف.
- المیلی، محمد (1973). بن بادیس و عروبه الجزایر، بیروت: دارالثقافه.
- ــــــ، ــــــ (1370). ابن بادیس و الجزایر، ترجمه: حسن یوسفی اشکوری، تهران: نشر یادآوران.
- مناصره، عبدالمجید(بی‌تا). مقالات فی الأزمه، الجزائر: البدیع للنشر والخدمات الإعلامیه: العاصمه.
- العمار، منعم (1999). الجزائر و التعددیه المکلفه، فی سلیمان الرباشی، الازمه الجزائر، بیروت: مرکز الوحده العربیه.
- النفیسی، عبد الله (2013). الفکر الحرکی للتیارات الإسلامیه، الکویت: مکتبه آفاق.
- نیفین عبدالمنعم مسعد (2001). جدلیه الاستبعاد و المشارکه، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
- الهرماسی، عبداللطیف و آخرون (2001). الحرکات الاسلامیه و الدیمقراطیه و دراسات الفکر و الممارسه، بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.
- یکن، فتحی (1993). نحو حرکه إسلامیه عالمیه واحده، بیروت: موسسه الرساله.
- مقالات
- برومنداعلم، عباس (1391). ظهور و کارکرد اسلام سیاسی در روند استقلال الجزایر، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، 1391، دوره 1، شماره 3 (21-41).
- بلعلیا، محمد (2009). تاریخ السلفیه فی الجزائر، الخبر الاسبوعی، العدد 526، 25-31 مارس.
- بوبکیر، امال (2008). السلفیه و سیاسیه التطرف فی الجزائر ما بعدالصراع، مرکز کارنیغی للشرق الاوسط- مرکز کارنیغی للسلام، العدد 11.
- سامی ابراهیم (2010). هل للسلفیه الجهادیه جذور فکریه؟، مجله المغرب الموحد، تونس، العدد 14، 15 افریل.
- سردارنیا، خلیل الله-عمویی، رضا (1393). چالش‌های اسلام گرایان الجزایر از دهه 1990 به این سو، رهیافت های سیاسی و بین المللی سال ششم زمستان، شماره 2 (پیاپی 40).
- فوزی، یحیی- هاشمی- عباس- پایاب، بهروز (1392). وضعیت جریانات اسلام گرا در الجزایر و چشم انداز آینده، روابط خارجی سال پنجم زمستان، شماره 4.
)