نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران

چکیده

تحولات، حرکت ها و خیزش های انقلابی- اجتماعی مسلمانان در کشورهای خاورمیانه عربی و شمال آفریقا همچون تونس، مصر، لیبی، بحرین، یمن و سایر مناطق مهم جهان اسلام از سال 2010 تا به امروز مبتنی بر نگرش های متعدد و از زوایای مختلف مورد توجه تحلیلگران، اندیشمندان و نظریه پردازان قرار گرفته است. فی الواقع نگرش های مختلف اعم از اسلامی، لیبرالی، ناسیونالیستی از زوایای مختلفی به بررسی، تحلیل ماهیت و نظریه پردازی درباره این تحولات پرداخته اند. چنانکه برخی ذیل نظریات دموکراسی خواهی، لیبرال دموکراسی، بهار عربی، بیداری عربی و بیداری انسانی و برخی دیگر در قالب سلفی گرایی، بنیادگرایی و رادیکالیسم اسلامی تلاش دارند این مهم را تبیین و تحلیل نمایند. نتایج و یافته های تحقیق حاضر بازگوکننده این مهم است که نظریۀ بیداری اسلامی در مقایسه با نظریه های رقیب بواسطه استنتاج از راه بهترین تبیین تنها نظریه ای است که می تواند هویت واقعی این رخدادهای انقلابی را از حیث ساختاری، معرفتی- عقیدتی و رفتاری تبیین نماید و نیات و اهداف واقعی این خیزش های اسلامی مردمی را تحلیل کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Islamic Awakening Theory and Rival Theories; Inference of the Best Explanation in the Analysis of the Developments in the Arab Middle East

نویسنده [English]

  • Masoud Motallebi

Faculty member, Islamic Azad University, Golestan Province

چکیده [English]

Developments, movements and revolutionary-social uprisings of Muslims in the Arab Middle East and North Africa such as Tunisia, Egypt, Libya, Bahrain, Yemen and other important regions of the Islamic world from 2010 to the present based on various perspectives and from different angles It has attracted the attention of analysts, thinkers and theorists. In fact, different attitudes, including Islamic, liberal, and nationalist, have studied, analyzed the nature, and theorized about these developments from different angles. As some of the following theories of pro-democracy, liberal democracy, Arab Spring and human awakening and others in the form of Salafism and Islamic radicalism try to explain and analyze this issue. The results and findings of the present study indicate that the theory of Islamic awakening in comparison with rival theories is the only theory that can explain the reality of these revolutionary events in terms of structure, epistemology-ideology and behavior and the real intentions and goals of this Analyze popular Islamic uprisings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Inference through Best Explanation
  • Islamic Awakening
  • Liberal Democracy
  • Arab Spring
  • Salafism
  • Arab Middle East
الفی، محمدرضا (1396)، «تأثیرگذاری انقلاب اسلامی ایران در پایداری و پویایی فرآیند تکاملی بیداری اسلامی و تغییر معادلات قدرت در خاورمیانه»، فصلنامه راهبرد سیاسی، دوره 1، شماره3، زمستان، صص67-43.
ایزدی، فؤاد (1390)، «جنبش وال استریت با تکنیتک بیداری اسلامی»، مجله زمانه، شماره 105 و 106، آذر، صص96 -94.
تقوی، سید محمد علی (1396)، «ریشه های بهار عربی و دومینوی فروپاشی رژیم های عرب (تعیین کنندگی عوامل کوتاه مدت و نقش مدیریت سیاسی)»، دولت پژوهی، شماره 11، پاییز ، صص26-1.
جهانگیر، کیامرث و ملکی، حسن (1393)، «بیداری اسلامی: ریشه‌ها و زمینه‌ها»، فصلنامه سیاست، دوره 45، شماره 2، تابستان، صص310-289.
خامنه ای، آیت الله العظمی سید علی (1390)، بیانات در جمع بسیجیان استان کرمانشاه۲۲ مهرماه.
خامنه ای، آیت الله العظمی سید علی (1390)، بیانات در اجلاس بین المللی بیداری اسلامی، ۲۶ شهریورماه.
خامنه ای، آیت الله العظمی سیدعلی (1390)، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران؛ ترجمه خطبه عربی، ۲۶ شهریورماه.
خامنه ای، آیت الله العظمی سید علی (1392)، بیانات در بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری، 15 اسفندماه.
خامنه ای، آیت الله العظمی سید علی (1393)، بیانات در دیدار با امیر کویت، 12خردادماه.
خامنه ای، آیت الله العظمی سید علی (1393)، بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در کنگره‌ی جهانی جریان‌های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام با رهبر انقلاب، 4 آذرماه.
دارا، جلیل و بابایی، محمود (1393)، «تحولات اخیر جهان اسلام، بیداری اسلامی یا بهار عربی؛ بررسی مفهومی»، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، دوره 3، شماره 10، پاییز ، صص صفحه 215-237.
ربیعی، کامران (1397)، «تبیین شرایط تکوین بهار عربی و زمینه‌های فروپاشی رژیم‌های سیاسی در تونس و مصر»،  دولت پژوهی، شماره 14، تابستان، صص36-1.
رنجبر، محمد علی (1392)، «بررسی نظریات مطرح پیرامون جنبش های سال 2011 در جهان اسلام»، معرفت سیاسی، سال پنجم، شماره دوم، پاییز و زمستان، صص132-113.
سالار، محمد (1383)، «غرب و بیداری اسلامی»، مجله اندیشه انقلاب اسلامی، شماره 10، تابستان، صص128-109.
ستوده، علی اصغر و خزائی، جعفر (1394)، «آسیب شناسی رشد جریان‌های تکفیری در خاورمیانه»، فصلنامه حبل المتین، دوره سوم، شماره نهم (ویژه داعش)، زمستان، صص24-5.
سردار‌نیا، خلیل اله و محسنی، حسین (1398)، «واکاوی مشروعیت سیاسی حکومت سعودی در بستر بهار عربی و سند 2030»، مجلس و راهبرد، شماره 99، پاییز، صص356-331.
شمشادی، کاکا (1393)، «بیداری اسلامی ملتهای مسلمان و تغییر رژیم درکشورهای عربی»، حبل المتین، دوره سوم، شماره ششم، بهار، صص126-111.
عاملی، سعید رضا (1392)، «بیداری اسلامی یا بهار عربی؟ نام گذاری، جهت گیری و هویت»، ماهنامه فرهنگ و ادبیات انقلاب اسلامی، شماره 1 سال اول، تیرماه، صص 222-202.
عدالت‌نژاد، سعید. نظام‎الدینی، سید حسین (۱۳۹۰). «سلفیان تکفیری یا الجهادیون: خاستگاه و اندیشه‎ها»، فصلنامه تاریخ و تمدن اسلامی، شماره سیزدهم، بهار و تابستان، صص194-165.
میرزاده، فرامرز (1393)، «اندیشة «انتقادی» و بیداری اسلامی»، فصلنامه سیاست، دوره 44، شماره 4، زمستان، صص 723-741.
هارمن، گیلبرت (1394)، «استنتاج بهترین تبیین»، منصور ترجمه نصیری، اطلاعات حکمت و معرفت، سال دهم، شماره 3، صص58-54.
Akder, Derya Göçer (2013), ''Theories of Revolutions and Arab Uprisings: The Lessons from the Middle East'', Ortadoğu Etütleri, Volume 4, No 2, January 2013, pp.85-110.
Algar, Hamid (2002). Wahhabism: A Critical Essay. Oneonta, NY: Islamic Publications International.
Anbarani, A. (2013). "Typology of Political Regimes in North Africa before Arab Spring: Case Study of Egypt, Tunisia and Libya". International Journal of Asian Social Science, 3(5), pp. 1089-1096.
Clark, S. T. (2013). "Reflections on the Arab Awakening". Asian Affairs, 44(1), 44-50
Dodge, T. (2012), After the Arab Spring: Power Shift in the Middle East?. London: The London School of Economics.
Filiu, Jean-Pierre & Lacroix, Stéphane (2018), Revisiting the Arab Uprisings: The Politics of a Revolutionary, Hurst Publishers, London.
Gelvin, J. L. (2012), The Arab uprisings: What everyone needs to know?, New York: Oxford University Press.
Lauziere, Henri (2010),"The Construction of Salafiyya: Reconsidering Salafism from the Perspective of Conceptual History", International Journal of Middle East Studies, 42, pp369-89.
Lawson, G. (2012), the Arab Uprisings: Revolutions or Protests. London: London School of Economics and Political Science.
Meijer, Roel (2007), "Yūsuf al-'Uyairī and the Making of a Revolutionary Salafi Praxis". Die Welt des Islams. Brill Academic Publishers. 47 (3): pp. 422–459.
Moser, Paul k.; Mulder, Dwayne H. and J. D. Trout (1997), the Theory of Knowledge: A Thematic Introduction, Oxford University Press.
Moghadam, Valentine M.(2013), What is Democracy? Promises and Perils of  the  Arab Spring, Current Sociology , 61(4), pp. 393–408.
Soengas-Pérez, Xosé (2013), "The Role of the Internet and Social Networks in the Arab Uprisings", Comunicar 21(41): pp.147-155 
Thagard, Paul R.(1999), "Inference to the Best Explanation', in :" Philosophy of Science, edited by Lawrence sklar, Harward University Press.
Weyland, K. (2012),"The Arab Spring: Why the Surprising Similarities with the Revolutionary Wave of 1848". Perspectives on Politics, 10(4), pp. 917-934.